Βιβλιο-Προτασεις : "Η εικόνα και το βλέμμα" του John Berger (by ellimac)
Το βιβλίο αυτό γράφτηκε με αφορμή την τηλεοπτική σειρά «Η εικόνα και το βλέμμα». Αποτελείται από επτά δοκίμια, τα οποία μπορούν να διαβαστούν με οποιαδήποτε σειρά. Τέσσερα απ’ αυτά χρησιμοποιούν λέξεις και εικόνες ενώ τα τρία περιέχουν μόνο εικόνες.
Θέτουν πολλούς ενδιαφέροντες προβληματισμούς ,μιλώντας για διάφορα θέματα όπως τον τρόπο με τον οποίο βλέπει κανείς τις γυναίκες, οι οποίες μάλιστα όπως εξηγεί αποτελούνται ουσιαστικά από ένα αρσενικό μέρος, το οποίο έχει το ρολό του επιτηρητή των ίδιων των κινήσεων και των ενεργειών τους και το θηλυκό το οποίο είναι επιτηρούμενο από το αρσενικό και έχει συνεχώς την ανάγκη να επιβεβαιώνεται. Σύμφωνα με τον Berger οι γυναίκες πολύ συχνά αντιμετωπίζονται σαν αντικείμενα ή θεάματα πράγμα που τεκμηριώνει πολύ καλά μιλώντας για την κατηγορία των ελαιογραφιών με θέμα το γυμνό. Οι γυναίκες σε τέτοιου είδους πίνακες απεικονίζονται συνήθως με παθητικό τρόπο, χωρίς τρίχες και χωρίς την παρουσία κάποιου εραστή μιας και ο ιδιοκτήτης του πίνακα είναι αυτός στον οποίο ανήκει και η γυναίκα, μια γυναίκα στην οποία έχει το μονοπώλιο και είναι ιδανικά πλασμένη μόνο γι’ αυτόν.
Μιλά επίσης για το πώς οι διαφημίσεις οι οποίες καθημερινά μας βομβαρδίζουν με πληροφορίες και μηνύματα στην ουσία μας παίρνουν την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθησή μας κάνοντάς μας να πιστεύουμε πως θα γίνουμε καλύτεροι, πιο όμορφοι ίσως αλλά σίγουρα πιο αξιαγάπητοι και πιο επιθυμητοί αποκτώντας το διαφημιζόμενο προϊόν. Προβάλλουν το γεγονός πως αποκοτώντας το κάθε τι που διαφημίζεται γινόμαστε πλουσιότεροι ,ακόμα κι αν έχουμε ξοδέψει τα χρήματα μας, πράγμα που φυσικά δε μας κάνει πλουσιότερους.
«Η διαφήμιση δεν είναι ποτέ εξύμνηση μιας απόλαυσης καθαυτής. Η διαφήμιση είναι πάντα για το μελλοντικό του αγοραστή. Του προσφέρει μια εικόνα του εαυτού του που έχει γίνει γοητευτική από το προϊόν ή την ευκαιρία που προσπαθεί να του πουλήσει. Η εικόνα τότε τον κάνει να ζηλεύει τον εαυτό του όπως θα μπορούσε να είναι. Αλλά τι συνιστά αυτόν τον εαυτό που θα μπορούσε να είναι αξιοζήλευτος; Ο φθόνος των άλλων. Η διαφήμιση αναφέρεται σε κοινωνικές σχέσεις, όχι σε αντικείμενα. Δεν υπόσχεται απόλαυση αλλά ευτυχία: την ευτυχία όπως κρίνεται εξωτερικά από τους άλλους. Η ευτυχία του να σε ζηλεύουν είναι γοητεία.»
Ακόμα εξηγεί το πώς η αναπαραγωγή ενός πίνακας ζωγραφικής μπορεί να αλλοιώσει τη σημασία του και τον τρόπο με τον οποίο η τέχνη του παρελθόντος και η ιδέα Εθνικής Πολιτιστικής Κληρονομιάς «εκμεταλλεύεται την αυθεντία της τέχνης για να εκθειάσει το παρόν κοινωνικό σύστημα και τις προτεραιότητές του».
Πιστεύω πως το βιβλίο είναι πολύ ενδιαφέρον και βοηθά να σκεφτούμε ορισμένα πράγματα εξετάζοντας τα από κάποιες διαφορετικές από τις συνηθισμένες ίσως πλευρές. Προβάλλει έναν τρόπο σκέψης και μια σημειολογία καταστάσεων και αντικειμένων που διαφέρουν από αυτά της κοινής γνώμης.
Τέλος, όπως αναφέρεται στο εισαγωγικό σημείωμα «Κανένα από τα δοκίμια δεν προβάλλει την αξίωση ότι πραγματεύεται περισσότερες πλευρές από ορισμένες μόνο κάθε θέματος: ιδιαίτερα εκείνες τις πλευρές που έχει καταστήσει ανάγλυφες η νεότερη ιστορική συνείδηση. Ο κύριος σκοπός ήταν να ξεκινήσει μια διαδικασία ερωτήσεων» .
Θέτουν πολλούς ενδιαφέροντες προβληματισμούς ,μιλώντας για διάφορα θέματα όπως τον τρόπο με τον οποίο βλέπει κανείς τις γυναίκες, οι οποίες μάλιστα όπως εξηγεί αποτελούνται ουσιαστικά από ένα αρσενικό μέρος, το οποίο έχει το ρολό του επιτηρητή των ίδιων των κινήσεων και των ενεργειών τους και το θηλυκό το οποίο είναι επιτηρούμενο από το αρσενικό και έχει συνεχώς την ανάγκη να επιβεβαιώνεται. Σύμφωνα με τον Berger οι γυναίκες πολύ συχνά αντιμετωπίζονται σαν αντικείμενα ή θεάματα πράγμα που τεκμηριώνει πολύ καλά μιλώντας για την κατηγορία των ελαιογραφιών με θέμα το γυμνό. Οι γυναίκες σε τέτοιου είδους πίνακες απεικονίζονται συνήθως με παθητικό τρόπο, χωρίς τρίχες και χωρίς την παρουσία κάποιου εραστή μιας και ο ιδιοκτήτης του πίνακα είναι αυτός στον οποίο ανήκει και η γυναίκα, μια γυναίκα στην οποία έχει το μονοπώλιο και είναι ιδανικά πλασμένη μόνο γι’ αυτόν.
Μιλά επίσης για το πώς οι διαφημίσεις οι οποίες καθημερινά μας βομβαρδίζουν με πληροφορίες και μηνύματα στην ουσία μας παίρνουν την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθησή μας κάνοντάς μας να πιστεύουμε πως θα γίνουμε καλύτεροι, πιο όμορφοι ίσως αλλά σίγουρα πιο αξιαγάπητοι και πιο επιθυμητοί αποκτώντας το διαφημιζόμενο προϊόν. Προβάλλουν το γεγονός πως αποκοτώντας το κάθε τι που διαφημίζεται γινόμαστε πλουσιότεροι ,ακόμα κι αν έχουμε ξοδέψει τα χρήματα μας, πράγμα που φυσικά δε μας κάνει πλουσιότερους.
«Η διαφήμιση δεν είναι ποτέ εξύμνηση μιας απόλαυσης καθαυτής. Η διαφήμιση είναι πάντα για το μελλοντικό του αγοραστή. Του προσφέρει μια εικόνα του εαυτού του που έχει γίνει γοητευτική από το προϊόν ή την ευκαιρία που προσπαθεί να του πουλήσει. Η εικόνα τότε τον κάνει να ζηλεύει τον εαυτό του όπως θα μπορούσε να είναι. Αλλά τι συνιστά αυτόν τον εαυτό που θα μπορούσε να είναι αξιοζήλευτος; Ο φθόνος των άλλων. Η διαφήμιση αναφέρεται σε κοινωνικές σχέσεις, όχι σε αντικείμενα. Δεν υπόσχεται απόλαυση αλλά ευτυχία: την ευτυχία όπως κρίνεται εξωτερικά από τους άλλους. Η ευτυχία του να σε ζηλεύουν είναι γοητεία.»
Ακόμα εξηγεί το πώς η αναπαραγωγή ενός πίνακας ζωγραφικής μπορεί να αλλοιώσει τη σημασία του και τον τρόπο με τον οποίο η τέχνη του παρελθόντος και η ιδέα Εθνικής Πολιτιστικής Κληρονομιάς «εκμεταλλεύεται την αυθεντία της τέχνης για να εκθειάσει το παρόν κοινωνικό σύστημα και τις προτεραιότητές του».
Πιστεύω πως το βιβλίο είναι πολύ ενδιαφέρον και βοηθά να σκεφτούμε ορισμένα πράγματα εξετάζοντας τα από κάποιες διαφορετικές από τις συνηθισμένες ίσως πλευρές. Προβάλλει έναν τρόπο σκέψης και μια σημειολογία καταστάσεων και αντικειμένων που διαφέρουν από αυτά της κοινής γνώμης.
Τέλος, όπως αναφέρεται στο εισαγωγικό σημείωμα «Κανένα από τα δοκίμια δεν προβάλλει την αξίωση ότι πραγματεύεται περισσότερες πλευρές από ορισμένες μόνο κάθε θέματος: ιδιαίτερα εκείνες τις πλευρές που έχει καταστήσει ανάγλυφες η νεότερη ιστορική συνείδηση. Ο κύριος σκοπός ήταν να ξεκινήσει μια διαδικασία ερωτήσεων» .
